2024 жылы Абай облысы бойынша қатерлі ісік ауруының 1 641 жаңа жағдайы тіркелді. Ең көп өлім-жітім тіркелген, анағұрлым қауіпті онкологиялық аурулар – өкпе обыры, асқазан обыры, колоректальды обыр, сүт безі обыры, сондай-ақ өңеш обыры.
Қатерлі ісік немесе онкология-бұл иммунитет белсенділігінің төмендеуі аясында жасушалардың бөліну процесінің бұзылуына негізделген ауру. Қатерлі ісік жасушалары тез бөлінеді, сондықтан адамда ісік пайда болады, ол локализация орнында тіндерге әсер етеді, қоршаған құрылымдарға еніп, оларды бұзады және/немесе қысады, сонымен қатар метастаздар арқылы басқа органдарға таралады.
Қазіргі уақытта қатерлі ісіктің нақты себептері белгісіз, бірақ қатерлі ісік қаупін арттыратын бірқатар факторлар бар. Олардың ішінде генетикалық бейімділік, физикалық (тікелей күн сәулелері) немесе химиялық (алкоголь, темекі) канцерогендердің әсері, вирустардың, бактериялардың, паразиттердің кейбір түрлері және қартаю, сондай-ақ онымен байланысты қауіп факторларының жинақталуы.
Клиникалық көрініс неоплазманың түріне байланысты. Дегенмен, бірқатар белгілердің пайда болуы дәрігерге қаралуға себеп болуы керек. Олардың қатарында тұрақты шаршау, дене температураның жоғарылауы, лимфа түйіндерінің ұлғаюы, салмақ жоғалту, тәбеттің нашарлауы, ұзақ жөтел, жұмсақ тіндердегі немесе бездердегі қатаюлар, меңдердің мөлшері мен түсінің өзгеруі, сондай-ақ дененің, бастың ауыруы.
Қазіргі уақытта қатерлі ісік диагностикасының кең әдістері қолданылады, соның ішінде инвазивті, ағзаға араласатын және инвазивті емес түрлері қолданылады. Бірінші топта биопсия: пациенттен зертханада тексеру үшін тіннен бөлшек алу. Сонымен қатар ісік онкомаркерлерге арналған зертханалық қан тестілері. Инвазивті емес зерттеу әдістерінің екінші тобы жоғары технологиялық зерттеу әдістерін қамтиды, мысалы компьютерлік томография, магнитті-резонанстық томография, позитронды-эмиссиялық томография, ультрадыбыстық зерттеу.
Қатерлі ісікті емдеуде үш негізгі тәсілді ажыратуға болады: хирургия, химиотерапия, сәулелік терапия. Бұл әдістер тиімді болып қала береді, бірақ жыл сайын олар ісіктің белгілі бір түрімен күресуге бағытталған аялағыш болады.
Қатерлі ісік ауруларының жартысына жуығы қауіп факторларын жоққа шығару арқылы алдын алуға болады, дейді ДДҰ. Күйзелістің, семіздіктің, физикалық белсенділіктің қатерлі ісік қаупіне тікелей әсері туралы ғылыми дәлелдер әлі жоқ. Профилактикалық ұсыныстарға темекі шегуден және алкогольден бас тарту, ультракүлгін сәулелерден қорғану, созылмалы инфекцияларды тоқтату, сондай-ақ күдікті белгілер болмаса да мерзімді скринингтік тексерулерден өту кіреді.
Қазақстанда іске асырылып жатқан, ісікке дейінгі және ісік ауруларын ерте анықтауға бағытталған скринингтік бағдарламалар: сүт безі скринингі, жатыр мойны скринингі, сондай-ақ тоқ ішек және тік ішек скринингі.